Venray ontleend haar identiteit aan een aantal belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis:

1. Venrayse Schaapscompagnie: Schapenteelt was een belangrijke bron van inkomsten in Venray omdat de Peel een groot algemeen weidegebied was waar op diverse plaatsen kleine overnachtingspunten waren gebouwd. Midden 18de eeuw begon men met kleine schaapskudden naar de steden in de omgeving te trekken om zo vers vlees aan de lokale slagers te verkopen. Dit bleek een groot succes en de schapen werden zelfs in Duitse steden verkocht. Rond 1809 waren een paar boeren voor het eerst te voet vanuit Venray met een kudde schapen naar Parijs vertrokken om ze daar te verkopen. Rond 1826 werd de Grote Compagnie opgericht. In de topjaren in de tweede helft van de 19e eeuw zette deze organisatie jaarlijks ruim een miljoen gulden om en was Venray hiermee een grote speler op de Europese markt.
2. Peelontginningen: Toen de turfwinning niet meer rendabel was en grote gebieden waren afgegraven, ging men over tot ontginning van de afgegraven delen. De aanvankelijk voor de landbouw waardeloze zandgronden, werden met kunstmest geschikt gemaakt voor weilanden en akkers. Aan de randen van de Peel, waar het landschap meer bestond uit heidevelden dan uit dikke lagen veengrond, namen organisaties als de Heidemaatschappij de ontginning ten behoeve van de landbouw op zich. Ysselsteyn was het eerste ontginningsdorp in Venray. Het dorp werd gesticht in 1921 in het kader van grootschalige ontginningen die toen in de Peel plaatsvonden. Het was een zogeheten modelontginningsdorp en het heeft een zeer symmetrische plattegrond. Bij de verdere ontginning werd later in 1955 het dorp Vredepeel gesticht.
3. Vestiging van St. Anna en St. Servaas: Het St. Servaasterrein werd in 1905 en het St. Annaterrein in 1909 ontwikkeld door de broeders en zusters van Liefde uit Gent. Twee van ‘s lands mooiste psychiatrische inrichtingen voor mannen (Servaas) en vrouwen (Anna), waarbij diverse paviljoens in een parkachtige structuur werden gerealiseerd aan de randen van Venray. Halverwege de 20^e eeuw was de psychiatrische zorg een van de, zo niet de grootste werkgever in Venray. Ook het oprichten van een eigen ziekenhuis in 1934 droeg bij aan het zorgaanbod in Venray. Halverwege de jaren ’90 van de vorige eeuw werden de zorgactiviteiten geconcentreerd op het Sint Servaasterrein, vanwege vermindering van het aantal patiënten. Hier is het huidige VvGI nog steeds gehuisvest. Zorg en sociaal wonen is altijd een belangrijk onderdeel van de Venrayse identiteit geweest en tegenwoordig nog steeds verweven met het Venrayse.
4. Industrialisatie en wederopbouw: Met de grote vraag naar woningbouw na de oorlog en daarbovenop de komst van belangrijke industrie naar Venray (waaronder een grote speler als Rank Xerox) ontstond in de periode tussen 1950 en 1975 een enorme vraag naar woningen in Venray. Waarbij eerst alleen woningen in het centrum en aan de historische linten werden gerealiseerd, werd nu het plan uitgevoerd waarbij Venray de status van een regulier dorp ontgroeide. Hierbij ontstonden de uitbreidingswijken Brukske en Veltum en werden ook de plannen voor de singelstructuur tot uitvoer gebracht. In de latere jaren werden tussen de groene lobben van het Vlakwaterbos en het Annaterrein ook de overige wijken gerealiseerd zoals Landweert en als laatste de Brabander. Samen met de uitbreiding van de bedrijventerreinen en daarmee ook gepaard het voorzieningenaanbod is Venray uiteindelijk uitgegroeid tot de kern die het nu is: een unieke plek tussen Peel en Maas, met een stedelijk voorzieningenniveau en de karakteristiek, uitstraling en identiteit van een dorp.

In de Tweede wereldoorlog heeft de gemeente zwaar geleden, waardoor veel panden, waaronder kerken en kastelen verloren zijn gegaan. Desondanks kent Venray nog veel rijksmonumenten en gemeentelijk monumenten. Deze liggen overwegend in de kern Venray. De verdedigingslinie Peel-Raamstelling is met haar 37 onderdelen een nader te benoemen bijzonderheid, die gelegen is aan de westzijde van de gemeente. Ook hebben vele gebouwen in onze gemeente cultuurhistorische waarden en hebben in de meest recente welstandsnota “Wederzijds Vertrouwen, tweede herziening 2018” de aanduiding karakteristiek pand gekregen.

Daar waar een clustering van veel monumenten en/of karakteristieke gebouwen aanwezig is, ontstaan gebieden met een historische karakter. Dit zijn overwegend de historische bebouwingskernen van de dorpen en het centrum van Venray, maar ook de historische linten (bijvoorbeeld de Stationsweg) en de voormalige instituutsterreinen Sint Anna en Sint Servatius.

In het landelijk gebied treffen we vooral karakteristieke boerderijen aan in de oude bebouwingslinten en op de randen van de esgronden. Het landschap bevat nog veel cultuurhistorische waardevolle elementen zoals de stuifduinen, de oude maasarmen en de steilranden bij de esgronden. Ook de gebieden die na de jonge ontginningen zijn ingericht, bevatten een karakteristieke verkaveling en karakteristieke boerderijen.

De historische gebieden en gebouwen bepalen in hoge mate, samen met de waardevolle landschappelijke elementen (lees verder onder Landschap) het beeld van onze gemeente. Maar ook veel gebouwen uit de wederopbouwperiode bezitten bijzondere kwaliteiten en verdienen nadere aandacht.

Op de Erfgoedkaart Limburg staat een overzicht van de gebouwde rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten, archeologische monumenten, stads- en dorpsgezichten en cultuurlandschappen.

Bij nieuwe initiatieven dient rekening gehouden te worden met deze waarden. Ze blijven behouden of worden het liefst zelfs versterkt. Het Adviesbureau Omgevingskwaliteit beoordeelt de beoogde kwaliteit van de plannen en adviseert hierover het college als adviescommissie.