Het DNA van Venray
We maken onderscheid tussen het gebieds DNA (historische landschappelijke inbedding) en het Venrays DNA (ruimtelijke identiteit van de kern Venray).
Het gebieds DNA wordt bepaald de specifieke ruimtelijke kenmerken die het gebied rondom Venray typeren.
De gemeente Venray strekt zich uit tussen de Peel en het Maasdal. Dit zorgt voor zeer grote verscheidenheid aan landschapstypen. De kern Venray en alles ten oosten hiervan kent een fijnmazig landschap waarbij de verschillende dorpen voornamelijk zijn ontstaan op de kruisingen van hogere esgronden en beekdalen. Ten westen van Venray zijn de meer recente dorpen ontstaan vanuit de ontginningen van de Peel (Ysselsteyn en later Vredepeel). Dit is een veel jonger landschap met grofmazige en rechtlijnige structuren (lees verder onder Landschap).
Het Venrays DNA wordt bepaald door de typerende groenstructuren, de heldere infrastructurele opbouw en de karakteristieke bebouwingsopbouw, ook wel genoemd: de groene, grijze en rode dragers.
Groene kwaliteiten (stedelijke groenstructuren en omliggend landschap)
Aan de noord- en westzijde kenmerkt de kern Venray zich als een soort groene ‘kamstructuur’. Het groen van het Loobeekdal (bestaande uit open landbouwgebied en bosgebied), het Vlakwaterbos en het Annapark steekt als het ware de kern in, soms tot aan het centrum toe. De verschillende landschapstypen zorgen hier voor een zeer divers open en groen gebied aan de rand van de kern dat diverse uitloopmogelijkheden biedt. Aan deze zijde van de kern Venray woon je altijd in de nabijheid van groen. Aan de zuid- en oostzijde van Venray zijn harde grenzen gelegen met de N270 en de A73. Vanuit deze zijde van de kern zijn er wel uitloopmogelijkheden naar het bosgebied Boschhuizerbergen en aan de zuidzijde rondom het beekdal van de Oostrumse Beek en de Leunse Paes.
Venray kent ook belangrijk stedelijk groen. Hierbij spelen de parkachtige voormalige instituutsterreinen (St. Anna en St. Servaas), maar ook bijvoorbeeld het Odapark/Vlakwaterbos en sportpark de Wieën, een belangrijke rol. Het recent vernieuwde stadspark nabij de kerk vormt een groene oase nabij het centrum van Venray. Het centrum zelf kent met name groen in de vorm van aanplanting van bomen op de pleinen en straten.
Tenslotte zijn er ook aan aantal belangrijke lineaire structuren, die als groene verbindingen door Venray lopen. Vaak in laanvorm langs oude linten of als open groene structuren door bestaande wijken, maar bijvoorbeeld ook de Singels (en hoofdontsluitingswegen) van Venray kennen een belangrijke groenstructuur.
Grijze kwaliteiten (infrastructuur en open ruimtes)
Venray kent een hele heldere wegenpatroon. Een compact centrum, een binnenring, een Singelstructuur en dwars daar doorheen richting alle windstreken lopen de historische linten en nieuwere verbindingswegen. Aan de oostzijde wordt Venray heel duidelijk begrensd door de A73 en de spoorlijn en aan de zuidzijde vormt de Provinciale weg N270 een heel duidelijke begrenzing.
In het centrum van Venray vormen de twee pleinen aan de noord- (Grote Markt) en zuidzijde (Henseniusplein) twee belangrijke ruimtes, met daartussenin de hoofdwinkelstraat (de Grotestraat) en parallel daaraan de Schoolstraat die het winkelrondje completeert. Venray heeft ook aandacht voor fietsstructuren, zowel toeristisch, forensisch alsmede stadsroutes en doorgaande routes.
Rode kwaliteiten (de groei van Venray)
Venray heeft zich in de loop der eeuwen ontwikkeld van een kleine nederzetting tot een grote kern in de regio Noord Limburg. De gehuchten rond Venray, zoals Meerslo, Hiept en Lull hebben allen, net als Venray, een lange geschiedenis. Lull heeft zelfs een Romeins garnizoen gehad. Hiept werd vernoemt bij de sage van de Heilige Oda, beschermvrouwe van de stad, die in de 8ste eeuw leefde. Merselo (Meerslo) werd vernoemt in een acte uit de 9de eeuw. Graaf Gerard III van Gelre schonk in 1234 het patronaatsrecht en de tienden van de kerk van Venray (Rodhe) aan de nieuw gestichte Munsterabdij van Roermond. Rond 1462 werd begonnen met de bouw van de Sint Petrus Bandenkerk. De karakteristieke toren is zichtbaar vanuit alle windstreken. De kerk van Venray torent boven het stedelijk oppervlakte uit en is centraal gelegen in een gebied met historische bebouwing en structuren tussen de Grote Markt en het huidige gemeentehuis. Verder is in de loop der jaren het centrum van Venray gegroeid aan een duidelijke historische noord-zuidstructuur (de huidige winkelstraat Grotestraat en uitlopers daarvan met veel monumentale bebouwing), met aan weerszijden de karakteristieke pleinen (Grote Markt en Henseniusplein).
Met de vestiging van de twee instituutsterreinen voor psychiatrische zorg (St. Anna en St. Servatius) destijds nog aan de rand van Venray, maar inmiddels opgeslokt door de uitbreiding van de kern heeft Venray twee zeer bijzondere gebieden in haar midden vol van cultuurhistorie en bos-/parkachtig groen.
De woonwijken zijn dynamisch gegroeid vanuit het centrum in eerste instantie tot aan de singel en in de wederopbouw ook daarbuiten. De werkgebieden en bedrijventerreinen zijn strategisch gelegen buiten Venray. In het noordelijk deel aan de westzijde van de snelweg (Smakterheide en Keizersveld) en in het zuiden ook goed bereikbaar gelegen tussen de snelweg en het spoor en station Venray (Hulst, Blakt en Witte Vennen).
Venray ontleent haar identiteit aan een aantal belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis (lees verder bij Erfgoed):
- Venrayse Schaapscompagnie (identiteit: ondernemersgeest)
- Peelontginningen (identiteit: pioniersdrift/vernieuwing)
- Vestiging van St. Anna en St. Servaas (identiteit: zorg en sociaal)
- Industrialisatie en wederopbouw met een sterke agrarische bedrijvigheid (identiteit: Venray, geen dorp en geen stad…)
Dankzij deze bijzondere geschiedenis is Venray uiteindelijk uitgegroeid tot de kern die het nu is: een unieke plek tussen Peel en Maas, met een stedelijk voorzieningenniveau en de karakteristiek, uitstraling en identiteit van een dorp.
Kernwaarden
Bovenstaande identiteiten en kwaliteiten zijn het vertrekpunt voor de verdere stedenbouwkundige ontwikkeling van de kern Venray. Venray moet investeren in een toekomstgerichte, duurzame kern door bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen uit te gaan van de volgende vier kernwaarden:
- Landschappelijke- & groenstructuren
Door in te zetten op heldere groenstructuren kan de identiteit van Venray aan kracht winnen. Door belangrijke groenstructuren en -gebieden aan elkaar te koppelen, ontstaat er een sterke groenstructuur waar (stedenbouwkundige) ontwikkelingen aan kunnen worden opgehangen. Ook het doorzetten en behouden van bestaand groen richting of in het centrum draagt bij aan een duurzaam Venray (in het kader van klimaatadaptatie en hittestress). Belangrijk is ook dat de recreatieve routes en uitloopgebieden worden gekoppeld aan deze groenstructuren. Zo ontstaat een aantrekkelijk recreatief netwerk.
Opgaven:
- Verbinden van belangrijke groene plekken in of nabij het centrum
- Vergroenen van het centrum, woonwijken, pleinen en parkeerplaatsen
- Behoud van waardevol groen (niet alles opofferen voor nieuwe bebouwing)
2. Venray aantrekkelijke woonkern met compleet centrum
Met het vaststellen van het Omgevingsprogramma Wonen heeft Venray haar ambities duidelijk gemaakt op het gebied van wonen. Voor Venray betekent dit dat er, los van de verschillende inbreidingslocaties binnen en aan de rand van de kern, een viertal grote ontwikkellocaties zijn, die een groot deel van deze opgave moeten vervullen. Deze locaties zijn strategisch gelegen in alle windstreken van de kern Venray, te weten het Annapark (noord), het Servaasterrein (oost), de Brier (zuid) en de locaties VieCuri en Vlakwater (west). In combinatie met de andere hier genoemde kernwaarden (groen & landschap, bruisend & historisch centrum en waardevolle verbindingen & knooppunten) maakt dat Venray een zeer aantrekkelijke en toekomstbestendige woongemeente kan zijn.
Opgaven:
- Aandacht voor groen en kernwaarden omgeving bij (keuze voor) inbreidingslocaties
- Nieuwbouw in schaal en maat goed afstemmen op de omgeving
- Nadruk op toevoegen kwaliteit in plaats van kwantiteit
3. Bruisend & bourgondisch Venray met aandacht voor historie
Venray onderscheidt zich van omliggende landelijke gemeenten door haar bruisende centrum met compleet voorzieningenniveau. Het centrum is compleet, compact en kent een duidelijke structuur met levendige (horeca)pleinen. Tezamen met het winkelaanbod en publiekstrekkers als een schouwburg, kerk, museum, bioscoop, maar bijvoorbeeld ook een stadspark heeft Venray de allure van een kleine bourgondische stad. Door de groene aankleding van het centrum en de pleinen, maar zeker ook de historische panden en structuren ademt Venray echter ook de sfeer van een gemoedelijk en compact dorp, waar bij wijze van spreken iedereen elkaar kent en begroet. Die combinatie maakt van Venray een unieke plek in Noord-Limburg.
Opgaven:
- Behoud van de historische uitstraling en structuur van het centrum
- Opwaardering van zuidelijk deel Centrum (Henseniuskwartier)
- Behoud en toevoegen van kwalitatief en waardevol groen in en nabij het centrum
- Balanceren tussen de uitstraling van een stad en dorp
4. Waardevolle verbindingen & knooppunten
Venray kent zoals hierboven beschreven veel kwaliteiten. Het is de kunst om deze aspecten voor de toekomst nog beter uit te lichten en in verbinding met elkaar te brengen. Zo liggen er grote kansen om Venray nog verder te vergroenen en ‘groene knopen’ met elkaar te verbinden. Ook het beter verbinden van de uitloopgebieden buiten Venray met de kern biedt kansen voor Venray. Datzelfde geldt voor de verbinding met het station, dat redelijk afgelegen van de plek Venray ligt. Met de opwaardering van de stationsomgeving de komende jaren is de verbetering van die verbinding een belangrijke opgave. Verder is het van belang om de woongebieden goed te laten aarden in de Venrayse structuur door ook aandacht te hebben voor de routes van deze gebieden naar bijvoorbeeld het centrum, maar ook richting buitengebied. Een aantal knooppunten waar diverse thema’s en kwaliteiten elkaar raken verdienen in dit opzicht ook extra stedenbouwkundige aandacht, zoals bijvoorbeeld aan de zuidzijde van Venray waar bij De Brier, de Oude Melkfabriek, de locatie voor het nieuwe ziekenhuis, de N270 diverse belangrijke aspecten samen vallen. Op centrumniveau zijn de verbindingen van de parkeerplaatsen naar het centrum aandachtspunt.
Opgaven:
- Bereikbaarheid van centrum met auto, fiets en OV
- Verbeteren van wandel- en fietsstructuren in Venray (o.a. Derde Ring)
- Aandacht voor goede combinatie van vervoerswijzen (met name lopen en fietsen) in centrum
- Verbeteren van fietsparkeren in het centrum
- Verbeteren uitloopmogelijkheden aan de randen van de kern
- Verbeteren verbinding tussen station en de kern Venray
